سازمانی برای صلح و ایده آسیا-آسیایِ ایران

به گزارش خبرنگار سیاست خارجی مجله خبری آسیای میانه، ششمین اجلاس «کنفرانس تعامل و اقدامات اعتمادسازی آسیا» موسوم به «سیکا (CICA)»، روزهای ۲۰ و ۲۱ مهر ماه با حضور سران ۱۱ کشور عضو این سازمان و آیت‌الله «سید ابراهیم رئیسی» رئیس جمهوری اسلامی ایران به میزبانی قزاقستان برگزار می‌شود.

ایران در این نشست، ایده‌های خود برای تقویت صلح در آسیا و ضرورت پایان دادن به دخالت‌های فرامنطقه‌ای را با کشورهای عضو این نهاد مطرح کرده و با برخی سران دولت‌ها نیز در راستای گسترش تعامل با کشورهای منطقه، گفت‌وگوهای دوجانبه خواهد داشت.

به گفته معاون سیاسی دفتر رئیس‌جمهور، آیت‌الله رئیسی بعد از ظهر امروز (چهارشنبه) برای حضور در اجلاس سیکا به آستانه قزاقستان می‌رود و از جمله سخنرانان حاضر در  نشست سیکا است که با هدف تضمین صلح، امنیت و ثبات آسیا سخنرانی می‌کند. «محمد جمشیدی» تصریح کرده است که با توجه به درخواست‌های متعدد برای ملاقات با رئیس‌جمهور، به‌دلیل نبود فرصت، اولویت با سران کشورهایی است که در نشست‌های قبلی چون پیمان شانگهای و مجمع عمومی سازمان ملل دیداری با آنها انجام نشده است.  

سازمان “سیکا” در پی صلحی برای آسیا

اعتمادسازی میان سرزمین‌ها و دولت‌های آسیا به واسطه شرایط جغرافیایی – سیاسی و نیز دخالت‌های تاریخی دولت‌های خارجی، بسیار دشوارتر از دیگر قاره‌های زمین است و نیازمند سازمان‌هایی برای کاستن از این دشواری که کنفرانس تعامل و اعتمادسازی آسیا (سیکا) یکی از مهمترین آنهاست.

«نورسلطان نظربایف» رئیس‌جمهور قزاقستان، ۵ اکتبر ۱۹۹۲ در حالی ایده تشکیل سازمانی برای تعامل و صلح را در چهل و هفتمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد مطرح کرد که یک سال پیش از آن، یعنی دسامبر ۱۹۹۱، کشورش به عنوان آخرین جمهوری از شوروی سابق استقلال یافت؛ ایده‌ای آینده‌نگرانه که در امتداد سازمان اقتصادی شانگهای اما با رویکردی امنیتی و سیاسی، از افغانستان و مغولستان تا چین و هند را زیر پرچم خود جای داد.  

انگیزه طرح این ایده، ایجاد ساختار کارآمدی بود که صلح و امنیت را در آسیا ایجاد و تضمین کند؛ ساختاری که یا در آسیا وجود نداشت، یا این میزان گسترده نبود. دولت‌های عضو این کنفراس معتقدند که صلح و امنیت پایدار در جهان، ارتباط تنگاتنگی با این مفهوم در آسیا دارد و این امنیت از طریق گفت‌وگو و همکاری میان کشورهای آسیایی به دست خواهد آمد.

دو سند اساسنامه این سازمان، ژوئن ۲۰۰۲ در آلماتی قزاقستان تصویب و بنیان اقدامات و تصمیمات سیکا قرار گرفت؛ این بنیان‌ها، بر اساس اصول برابری حاکمیتی، عدم مداخله در امور داخلی کشورهای عضو و همکاری‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است تا از این رهگذر به هدف اصلی خود، یعنی تقویت همکاری‌ها از طریق تدوین رویکردهای چند جانبه دست یابد.

بخشی از خاک کشورهای عضو این نهاد حتماً باید در آسیا باشد و وزرای خارجه ۱۵ کشوری که چنین شرایطی را دارا بودند، سال ۱۹۹۹ اسناد اشاره شده را امضا کردند و به اعضای موسس این نهاد تبدیل شدند. در حال حاضر CICA دارای ۲۷ کشور عضو و همچنین ۹ کشور و ۵ سازمان بین‌المللی ناظر است و بالاترین ارگان تصمیم‌گیری آن، نشست سران کشورها و دولت‌های عضو سیکا (اجلاس سران) است که هر ۴ سال یک‌بار تشکیل می‌شود؛ وزرای خارجه این کشورها هم هر ۲ سال یک‌بار به‌منظور بررسی تمام موضوعات مرتبط با فعالیت‌های سیکا گرد هم می‌آیند و کمیته مقامات ارشد و کارگروه کاری ویژه به‌منظور بررسی و ارائه دیدگاه‌های تخصصی به این سازمان نیز سالانه برگزار می‌شود.

اشاره شد که یکی از مهمترین ایده‌های مطرح در این نهاد، ایجاد اعتماد میان کشورهای عضو است که در ۵ حوزه اقتصادی، محیط زیست، انسان، چالش‌ها و تهدیدات جدید و نظامی – سیاسی پیگیری می‌شود. دبیرخانه این نهاد در شهر نورسلطان قزاقستان واقع است. افغانستان، جمهوری آذربایجان، بحرین، بنگلادش، کامبوج، چین، مصر، هند، ایران، عراق، اردن، قزاقستان، قرقیزستان، مغولستان، پاکستان، فلسطین، قطر، کره جنوبی، روسیه، سریلانکا، تاجیکستان، تایلند، ترکیه، امارات، ازبکستان و ویتنام عضو اصلی این نهاد هستند.

بلاروس، اندونزی، ژاپن، لائوس، مالزی، فلیپین، ترکمنستان، اوکراین و آمریکا، کشورهای ناظر سیکا و سازمان بین‌المللی مهاجرت، سازمان ملل متحد، سازمان امنیت و همکاری اروپا، سازمان کشورهای عربی و مجمع پارلمانی کشورهای تُرک هم از سازمان‌های ناظر این سازمان آسیایی هستند؛ پنجمین دوره‌ی اجلاس سران سازمان سیکا ژوئن ۲۰۱۹ در دوشنبه، پایتخت تاجیکستان برگزار شده بود.

«قرن آسیا» و ایده‌ی تعاملی ایران

پیشرفت اقتصادی کشورهای آسیایی، به اذعان سازمان‌های بین‌المللی، شتابان‌تر از همیشه پیش می‌رود و چندان دور و دیر نیست که آسیا به نقطه کانونی ژئوپولیتیک جهان تبدیل شود. سرعت رشد اقتصادی چین و هند، تولید ناخالص ژاپن و کره‌جنوبی، توسعه روزافزون جمهوری‌های استقلال‌یافته از شوروی، سبب شده است که تحلیلگران اقتصادی و سیاسی، قرن حاضر را «قرن آسیا» بنامند. با چنین تحلیلی، نگاه ویژه دولت سیزدهم به این قاره و تعیین دکترین سیاست خارجی بر مبنای توجه به منطقه و همسایگان، استراتژی آینده‌نگرانه‌ای است که برای سیاست‌ خارجی دولت آیت‌الله رئیسی تعریف شده است.

ایران هم مانند دیگر اعضای این کنفرانس، در پی نقش‌آفرینی و سهیم شدن در این پروسه شتابان پیشرفت است و به‌منظور پیوستن به آن در بُعد اقتصادی، عضویت و حضور فعال در سازمان‌هایی چون شانگهای، بریکس، اکو و مجمع اقتصادی خزر را دنبال می‌کند و در بُعد امنیتی نیز نقش‌آفرینی در سیکا، سازمانی که اولویت اول آن امنیت منطقه‌ای در سایه گفت‌وگو و تعامل کشورهای منطقه‌ای است.

واقعیت این است که در حال حاضر قاره آسیا به‌ویژه غرب و جنوب آن، کانون چالش‌ها و تهدیدات ترورسیم، قاچاق انسان و مواد مخدر است، اما برای پیشرفت و رسیدن به آن کانون اشاره شده، نیازمند مقابله با تروریسم، کنترل مرزها و گسترش امنیت ترانزیت‌ در کُریدورهای حمل و نقل هستند. اینجاست که وجود سازمان‌هایی چون سیکا می‌تواند راهگشا باشد.

ابتکار تبدیل سیکا به یک سازمان بین‌المللی که در دیدار و گفت‌وگوی خرداد ماه «حسین امیرعبداللهیان» وزیر امور خارجه ایران با «غیرت ساریبای» مدیر اجرایی کنفرانس تعامل و اقدامات اعتمادساز در آسیا (سیکا) مطرح شد، در ششمین نشست از موضوعات مهم خواهد بود. تضمین امنیت مرزها و منطقه در سایه همکاری‌ کشورهای منطقه ایده اصلی جمهوری اسلامی در این نشست است که از سوی رئیس‌جمهور مطرح می‌شود.

جمهوری اسلامی به‌عنوان یکی از قربانیان تروریسم، جنگ و مواد مخدر، اعتقاد راسخ دارد که چالش‌های موجود در این زمینه باید به دست دولت‌ها و ملت‌های منطقه حل شود و هرگونه دخالت فرامنطقه‌ای نه‌تنها کمکی به حل این چالش‌ها نخواهد کرد، بلکه گره آن‌ها را کورتر هم می‌سازد؛ موضوعی که آیت‌الله رئیسی بارها در گفت‌وگوهای مختلف با همتایان منطقه‌ای خود به آن تأکید داشته است.

رئیس‌جمهور خرداد سال جاری در گفت‌وگو با شبکه ملّی عمان بیان این‌که کشورهای منطقه آن‌قدر توانمند هستند که مشکلات خودشان را حل و فصل کنند و نیازی به مداخله کشورهای خارجی نباشد، تأکید کرد: راه گفت‌وگو در منطقه باز است و هرگونه دخالت خارجی در منطقه یک گام در جهت وابستگی و ایجاد مشکل تلقی می‌شود. تجربه نشان داده که حضور بیگانگان در منطقه نه‌تنها به حل مشکلات کمکی نکرده، بلکه خود باعث بروز مشکلات متعددی شده است.

قدرت‌گیری سازمان سیکا با اهداف امنیتی، ایران را هم به‌عنوان یکی از اعضای آن، در حراست از مرزها و امنیت حمل و نقل قدرتمند می‌سازد و در سایه این امنیت، تبادلات اقتصادی ایران با منطقه و جهان ارتقا می‌یابد. برآیند این ارتقا و دیدگاه دولت آیت‌الله رئیسی به منطقه می‌تواند تجارت ۲۴ میلیارد دلاری با ۱۵ همسایه را با توجه به ظرفیت‌های موجود افزایش دهد.