جنگ اوکراین و جولان قیمت ها در آسیای مرکزی

به گزارش روز چهارشنبه مجله خبری آسیای میانه، اقتصاد قرقیزستان، قزاقستان، ازبکستان، تاجیکستان و ترکمنستان از نظر تاریخی و جغرافیایی با روسیه مرتبط است. بیشتر کالاهای این منطقه از مسکو وارد می شود و مهاجران برای کسب درآمد به آنجا می روند. به دلیل این ارتباطات، وضعیت روسیه مستقیماً بر این کشورها تأثیر می گذارد. این امر یک بار دیگر در ۲۴ فوریه زمانی که روسیه به اوکراین حمله کرد ثابت شد.

با اعمال تحریم های کشورهای غربی، روبل و همراه با آن تنگه قزاق، سُوم قرقیزستان، سُوم ازبکستان، سامانی تاجیکستان و منات ترکمن سقوط کرد.

پول ملی این کشورها نیز با تقویت رشد روبل پاسخ مثبت داد. در مسکو به دلیل جنگ، قیمت ها شروع به افزایش کردند و به دنبال آن برچسب های قیمت نیز در کشورهای آسیای مرکزی افزایش یافت.

دلیل این امر نیز محدودیت های اعمال شده توسط روسیه برای صادرات برخی کالاها و افزایش عوارض گمرکی هنگام صادرات به کشورهای ثالث بود. اگر بیشکک و نورسلطان دائماً با مسکو که با آن در اتحادیه اقتصادی اوراسیا ( EAEU ) عضوند – مذاکره می کنند؛ تاشکند، دوشنبه و عشق آباد به طور رسمی در تلاش هستند تا حجم واردات از چین، ایران، ترکیه و سایر کشورها را افزایش دهند.

اگرچه این کشورها در یک منطقه قرار دارند، اما هر کدام قابلیت های خاص خود را دارند. برخی اقتصاد قوی دارند، برخی دیگر فرصت تجارت جایگزین با کشورهای بزرگ را دارند.

 خبرگزاری آسیا پلاس که خبرهای آسیای میانه را پوشش می دهد، افزایش قیمت مواد غذایی در این کشورها ناشی از جنگ اوکراین را مقایسه کرده است.

در این گزارش آمده است، مانند سایر کشورهای جهان، قیمت ها در آسیای مرکزی با شروع همه گیری ویروس کرونا، از سال ۲۰۲۰ شروع به افزایش کردند که البته با کنتزل کرونا قیمت ها تثبیت شدند اما با شروع جنگ اوکراین افزایش مجدد یافت.

بر اساس آخرین برآوردها، متوسط ‌حقوق ماهانه در قرقیزستان ۲۸۲ دلار ( ۲۲ هزار و ۴۷۲ سوم) در قزاقستان ۶۵۴ دلار ( ۲۸۵ هزار تنگه)، در ازبکستان  ۳۱۰ دلار (۳ میلیون و ۴۲۶ هزار و ۸۲۷ صوم)، در تاجیکستان  ۱۴۶ دلار  (۱ هزار و ۶۱۲ سامانی) و متوسط ‌حقوق در ترکمنستان ۳۴۲ دلار(۱۲۰۰ منات) است.

نان

محدودیت های اعمال شده بر فروش غلات از سوی روسیه بیشترین تأثیر را بر قرقیزستان، کشوری با اقتصاد کوچک و شریک اتحادیه اوراسیا، داشته است. میانگین قیمت نان در این کشور از ۲۰ به ۲۷ تا ۳۰ سوم افزایش یافت. اگر قبلاً می شد چهار قرص نان برای ۱۰۰ سوم خرید، اکنون فقط سه قرص می توان خرید.
طبق آمار اداره آمار قزاقستان، در ابتدای سال نان در این کشور تولید کننده گندم حداکثر ۱۸۰ تنگه قیمت داشت، اکنون قیمت آن به ۲۰۰ تنگه رسیده است.  

خرید غلات از کشاورزان به قیمت بازار دولت ازبکستان، منجر به افزایش قیمت آرد و محصولات آرد شده است. در نتیجه قیمت نان در فروشگاه های تاشکند از ۱۶۰۰ به ۲۸۰۰ صوم یا ۸۰ درصد افزایش یافت. در روزهای اخیر صف های نان در بازارها دیده می شود.

در تاجیکستان در کنار سایر کالاها نان نیز گران شد. قبلا ۲-۳ سامانی بود ولی بعد از شروع جنگ تا ۴ سامانی هم  رسید. این امر تا حد زیادی برای اقشار کم درآمد به مشکل تبدیل شده است.  

تهیه مواد غذایی سخت ترین کار در ترکمنستان است. مشکل کمبود مواد غذایی در این کشور به خصوص نان از دیرباز وجود داشته است. دولت برای خرید نان ارزان یارانه می دهد؛ به ازای هر خانواده بیش از ۲-۳ رول فروخته نمی شود. برای خرید ساکنان محلی مجبورند شب ها در صف بمانند.

از سال گذشته شهروندان تنها در صورت داشتن گواهی از مراجع مربوطه می توانند نان خریداری کنند. در غیر این صورت، ساکنانی که مجدداً در صف قرار گرفتند یا نان بیش از این هنجار خریدند ممکن است به مدت ۱۵ روز بازداشت شوند.

اما با شروع جنگ در اوکراین، وضعیت ترکمنستان بدتر شد. دولت قیمت نان را ۱ تا ۲ منات تعیین کرده است اما مردم این مقدار نان را ندارند. در نتیجه شهروندان مجبور به خرید نان به قیمت ۲۰ منات از تجار خصوصی هستند.

با شروع تابستان قیمت ها اندکی کاهش یافته اما مشکل کمبود حل نشده است. اگر نرخ ارز غیررسمی را حساب کنیم، نان در ترکمنستان ۴۵ تا ۵۰ سوم قیمت دارد که طبق قیمت رسمی از ۲۰۰ سوم می‌گذرد.

آرد
قیمت نان همراه با گران شدن غلات و آرد افزایش می یابد. همانطور که در بالا اشاره کردیم، کشورهای آسیای مرکزی غلات را عمدتا از روسیه وارد می کنند.

بر اساس گزارش کمیته ملی آمار جمهوری قرقیزستان، از ابتدای سال جاری یک کیلوگرم آرد درجه یک از ۴۱ سوم به ۴۹ سوم  افزایش یافته است. به طور کلی قیمت یک کیسه آرد ۵۰ کیلوگرمی از ۲۰۰۰ تا ۲۵۰۰ سوم است.

قزاقستان خود حدود ۱۵ میلیون تن غلات در سال تولید می کند. اما برای تولید آرد یا صادرات آن، این کشور همچنان باید از روسیه گندم وارد کند. با تعلیق فروش غلات به همسایه خود از سوی مسکو، نورسلطان صادرات این محصول را متوقف کرد. اما در جمهوری قزاقستان، آرد همچنان افزایش قیمت داشته است.

به این ترتیب قیمت تمام شده آرد درجه یک به ۲۶۵ تنگه یا ۳۸ سوم در هر کیلوگرم رسید. اینها میانگین قیمت های رسمی هستند، در واقع می توانند حتی بالاتر هم باشند.

در ازبکستان، آرد با همین رقم از ۴.۵ هزار صوم به ۵ هزار در هر کیلو افزایش یافته است. با این حال، این قیمت ها رسمی هستند. در مغازه ها آرد تا ۸۹۰۰ صوم به فروش می رسد .

افزایش عوارض گمرکی توسط روسیه هنگام فروش غلات به کشورهای ثالث و تعلیق صادرات گندم توسط قزاقستان تأثیر شدیدی بر تاجیکستان داشت.

قیمت یک کیسه آرد در این کشور به ۳۸۰ سامانی رسیده است که قبلی ۲۸۰ بوده که معادل ۲۷۰۰ سامانی است.

مشکل آرد در ترکمنستان از دیرباز وجود داشته است. طبق اطلاعاتی که به دست اسیا پلاس رسیده است، یک کیلوگرم آرد درجه یک به ۱۰ تا ۱۲ منات افزایش یافت، اما پس از آن به ۷ تا ۹ منات کاهش یافت.

رسانه ها گزارش می دهند که در برخی از شهرها هیچ آردی در فروشگاه های دولتی و خصوصی باقی نمانده است. منابع محلی می گویند انبارها در حال اتمام هستند.

 شیر
قرقیزستان بیش از نیاز خود شیر تولید می کند. بنابراین، جنگ در اوکراین تاثیری بر قیمت تمام شده این محصول نداشت. طبق گزارش کمیته ملی آمار، میانگین هزینه شیر از ابتدای سال جاری از ۵۳ به ۵۱ سوم کاهش یافته است.  

در مقایسه با قرقیزستان، شیر در قزاقستان گرانتر است. طبق آمار رسمی، قیمت شیر ‌در آنجا از حداکثر ۴۱۰ به ۴۵۰ تنگه افزایش یافته است.

حداکثر هزینه شیر در ازبکستان از ۷۲۰۰ به ۷۴۰۰ صوم در لیتر افزایش یافته است. میانگین قیمت ها ۶۹۰۰ صوم است. در تاجیکستان شیر از ۴-۵ به ۶-۷ سامانی افزایش یافته است.  

در ترکمنستان قیمت شیر ‌به ۳۰ منات می رسد.

 
روغن- سبزیجات
در پایان ماه مارس، روسیه صادرات تخمه آفتابگردان را ممنوع و محدودیت‌هایی را برای خوراک و روغن نباتی اعمال کرد. این موضوع بر کشورهای آسیای مرکزی تأثیر گذاشته است.

با شروع همه گیری ویروس کرونا، روغن نباتی در قرقیزستان شروع به افزایش قیمت کرد. از ابتدای سال تاکنون قیمت ها به ۲۰۰ سوم در لیتر رسیده است. در حال حاضر در کشور میانگین هزینه در حدود ۱۷۴ سوم است.

قزاقستان خود روغن نباتی تولید می کند و قیمت آن در مقایسه با کشورهای همسایه کمتر است. اما هنوز، اداره آمار گزارش می دهد که قیمت روغن نباتی – ۲۳٪ افزایش یافته است.  

ازبکستان به دلیل گرانی صادرات روغن نباتی را ممنوع کرد. این کشور خود روغن آفتابگردان و پنبه دانه تولید می کند. از ابتدای سال تاکنون هر لیتر این محصول از ۱۹ هزار صوم به ۲۴ هزار صوم رسیده است.  

قیمت روغن نباتی در تاجیکستان از ۲۰ به ۳۰ سامانی افزایش یافته که نشان دهنده یکی از بالاترین قیمت ها در منطقه است.

فقط در ترکمنستان قیمت ها به ۴۰ منات رسیده است. آنطور که خبرنگاران ترکمن می نویسند، کمبود شدید این محصول در کشور وجود دارد. فروشگاه های روستایی چند روزی است که روغن نباتی دریافت نمی کنند و به همین دلیل بسیاری مجبورند برای خرید آن به شهرها یا مراکز منطقه ای سفر کنند.

تخم مرغ

به طور کلی، درکشورهای آسیای مرکزی، قیمت تخم مرغ تقریباً در یک سبد هزینه یکسان است. اما در قزاقستان و ازبکستان، جایی که صنعت طیور توسعه یافته، این محصول ارزان تر است (۸۰-۹۰ سوم).

در قرقیزستان و تاجیکستان، قیمت ها در سطح ۱۰۰-۱۱۰ سوم است.

در ترکمنستان، وضعیت بسیار دشوار توصیف می شود. بعد از همه گیری، یک دوجین تخم مرغ در این کشور ۳۰ ‌تا ۴۰ منات قیمت دارد. با نرخ بانک مرکزی، این معادل ۸۰۰ سوم، به نرخ بازار سایه – ۱۶۵ سوم است.

اکنون قیمت ها به ۲۰ منات کاهش یافته است. این نرخ طبق نرخ رسمی بیش از ۳۰۰ سوم و طبق نرخ غیر رسمی حدود ۱۰۰ سوم است.

قند
شکر محصول نهایی فرآوری است، بنابراین با هر بحرانی قیمت آن افزایش می یابد. در کشورهای آسیای مرکزی، این امر به ویژه در پس زمینه همه‌گیری ویروس کرونا و جنگ در اوکراین قابل توجه است. چون در خود روسیه که این محصول را عرضه می کند، کمبود و در نتیجه افزایش قیمت وجود دارد.

در قرقیزستان، ۱-۲ سال پیش، میانگین قیمت شکر ۵۰ تا ۵۵ سوم بود، در شرایطی که کرونا همه‌گیر شده بود، قیمت تمام شده محصول به ۷۰ سوم افزایش یافت. در ماه فوریه افزایش شدید قیمت وجود داشت، اکنون قیمت در سطح ۹۰-۱۰۰ سوم است. دولت مدعی است که این محصول دارای ذخایر کافی است، اما همچنان کمبود در کشور وجود دارد. این را می توان از محدودیت های فروش اعمال شده توسط زنجیره های خرده فروشی بزرگ فهمید.

در قزاقستان، قیمت شکر از ۳۲۰ به ۴۶۰ تنگه در هر کیلوگرم  افزایش یافت. در تاجیکستان، یک کیلوگرم شکر ۱۳-۱۴ سامانی قیمت دارد. در دو کشور کمبود شکر وجود دارد.

در روزهای اخیر وحشتی در ازبکستان به دلیل کمبود شکر ایجاد شده است. در ویدئوهای پخش شده در کانال های تلگرامی می توانید صف های طولانی در فروشگاه ها را مشاهده کنید.

در نتیجه، مقامات اقدامات را تشدید کردند و شروع به فروش بیشتر این محصول در بازارها کردند. سرویس های خبری ازبکستان گزارش می دهند که در ماه ژوئن ۵۰ درصد بیشتر از ماه مه شکر فروخته خواهد شد. قیمت ها از ۹۰۰۰ سُوم به ۱۸۰۰۰ افزایش یافت.

در شرایط بحران اخیر، قیمت هر کیلوگرم شکر در ترکمنستان به ۲۵ منات رسید، اما سپس به ۱۸ منات کاهش یافت. اما طبق نرخ رسمی ۴-۵ برابر گرانتر است.

 سیب زمینی
به طور معمول، برداشت سیب زمینی در قرقیزستان دو برابر حجم مورد نیاز برای بازار داخلی است. ساکنان محلی حدود ۷۰۰ هزار تن سیب زمینی مصرف می کنند و تولید آن به ۱.۵ میلیون تن می رسد. اما به دلیل عدم وجود کار تثبیت شده مراکز لجستیکی، قیمت محصول دائما در نوسان است.

در برخی از مناطق کشور اولین برداشت سیب زمینی آغاز شده است. اکنون هزینه هر کیلوگرم محصول ریشه حدود ۵۳ سوم است. قیمت ها در ابتدای سال در سطح ۴۰ سوم بود.

اگر به آمار نگاه کنیم، قیمت سیب زمینی در قزاقستان پایین بوده است. از ابتدای سال، هزینه از ۱۹۰ به ۲۶۰ تنگه افزایش یافته است. در انتقال به واحد پول جمهوری قرقیزستان – از ۲۶ تا ۳۸ سوم. قزاقستان سالانه ۴ میلیون تن سیب زمینی برداشت می کند.

در ازبکستان، این محصول ریشه گران تر است. قیمت ها از ۴۸۰۰ به ۶۰۰۰ سوم (از ۳۴ به ۴۲ سوم) افزایش یافت. این بدان معناست که سیب زمینی در کشورهای همسایه ارزان تر از قرقیزستان کوهستانی است. حجم تولید سیب زمینی در ازبکستان حدود ۲.۵ میلیون تن است که تنها نیمی از حجم مصرفی است.

تاجیکستان در زمینه سیب زمینی نیز کاملا خودکفا است. اما بر اساس برخی گزارش ها  از ابتدای سال، هزینه از ۳ به ۵ سامانی (۳۶ سوم) افزایش یافته است.

در ترکمنستان قیمت سیب زمینی ۱۰-۱۵ منات است. آخرین اخبار حاکی از آن است که این محصول ۷-۸ منات به فروش می رسد. کاهش قیمت ها به دلیل برداشت محصول جدید است.

 
گوشت گاو
گوشت گاو در منطقه با هر بحرانی گران می شود. در جریان شیوع ویروس کرونا در سال ۲۰۲۰، هزینه هر کیلوگرم در جمهوری قرقیزستان به ۵۵۰ سوم رسید، اما بعداً با اعمال ممنوعیت صادرات دام، کمی کاهش یافت. اما پس از آن قیمت ها دوباره افزایش یافت و در سطح ۴۳۰-۴۸۰ سوم در هر کیلوگرم متوقف شد.

در پایان ماه آوریل، گوشت گاو در تاجیکستان (به طور متوسط ‌هزینه) ۵۵ سامانی دراختیار مردم قرار داده می شود.

بر اساس گزارش کمیته ملی آمار جمهوری قرقیزستان، در آغاز سال متوسط ‌قیمت گوشت گاو در قرقیزستان ۴۷۸ سوم بوده و اکنون به ۴۸۶ سوم رسیده است. اما در برخی شهرها و مناطق، قیمت ها به ۵۲۰ تا ۵۲۵ سوم می رسد.

اگر هزینه گوشت گاو در قزاقستان و تاجیکستان به سوم تبدیل شود، تقریباً مانند قرقیزستان است. گوشت در ازبکستان کمی گرانتر است.

در زمستان و بهار، گوشت گاو در ترکمنستان به ۱۰۰ منات افزایش یافت، اما پس از آن به ۷۰ منات کاهش یافت.

گوشت گوسفند
وضعیت گوشت گوسفند شبیه گوشت گاو است، با این تفاوت که قیمت آن کمی بیشتر است. برای نیم سال، متوسط ‌قیمت ها در قرقیزستان از ۴۶۶ سوم به ۵۱۹ افزایش یافت. گزارش های کمیته ملی آمار جمهوری قرقیزستان نشان می دهد که در برخی مناطق قیمت ها به ۵۵۰ سوم رسیده است.

در قزاقستان، قیمت گوشت بره از ۲۹۰۰ به ۳۱۰۰ تنگه افزایش یافت.

و در تاجیکستان قیمت از ۶۰ به ۷۰ سامانی  افزایش یافت. در ازبکستان گوشت بره به قیمت ۸۵۰۰۰ سوم فروخته می شود.

در ترکمنستان به دلیل وجود نرخ های رسمی و غیررسمی، به سختی می توان به قیمت واقعی آن پی برد.