ترسیم تصویر آسیای جدید در سیکا

به گزارش خبرنگار سیاسی مجله خبری آسیای میانه، ششمین اجلاس «کنفرانس تعامل و اقدامات اعتمادسازی آسیا» موسوم به «سیکا» صبح پنجشنبه (۲۱ مهرماه)، به ریاست رئیس­‌جمهور قزاقستان و با حضور آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی و ۱۰ تن دیگر از سران و روسای کشورهای عضو، آغاز به کار کرد. این سازمان، امنیتی که ایران از اعضای اصلی آن است؛ در پی اثرگذاری بیشتر در قاره آسیا و جهان است و از این رو، ایده‌­های مورد توجه در نشست سران می­‌تواند راهگشای بسیاری از چالش‌­های منطقه و جهان قرار گیرد. سخنرانی رئیس­‌جمهور در این نشست، مهمترین نقطه نظرات جمهوری اسلامی را در مسیر این اثرگذاری مشخص کرد.

الف) نظم عادلانه و مبتنی بر همکاری و احترام متقابل

نظم موجود در جهان نه فقط از دیدگاه جمهوری اسلامی ایران، بلکه از نظر بسیاری از کشورها و ملت­های مستقل هم نه تنها عادلانه نیست، بلکه در تعریف درست، اساسا نظم محسوب نمی‌­شود. اینکه در بخشی از جهان، مورد استعمار بخش دیگری قرار گیرند و هر زمان نسبت به این استعمار، اعتراض کنند، مورد حمله نظامی یا ترور اقتصادی قرار گیرند، هرچه باشد نظم نیست.

حافظه تاریخی زمین به ویژه در قاره کهن آسیا، از این استعمار حکایت­های بسیار دارد که ضرورت بازبینی در این نظم موجود را بیشتر از هر زمانی پررنگ می‌­سازد. آیت‌­الله رئیسی در توصیف چنین نیازی، در سخنرانی خود در نشست سیکا تصریح کرد: «سرمایه تمدنی و معنوی که شکل‌دهنده ارزش‌های مشترک قاره کهن آسیاست، تضمین کننده نظم و جهانی است که ظلم و بی‌عدالتی و یکجانبه‌گرایی را نفی کرده و با آن به مقابله می‌پردازد. عنصر کلیدی در تضمین موفقیت این فرایند، همکاری و هماهنگی کشورهای مستقل است». آسیا به عنوان، مرکز چند تمدن بزرگ جهان، می­‌تواند در معرفی ارزش­هایی فراتر و متفاوت‌­تر از ارزش­های غرب، پیشقدم شود. ایده­‌ها و ارزش‌­هایی که در عمل تنها به سود قاره اروپا و آمریکا تمام نشده و برای همه جهان کارگشا باشد.

اصول همسایگی، چندجانبه‌گرایی و همگرایی پایدار، از مهمترین این ایده‌­ها و ارزش­‌هایی است که آیت­‌الله رئیسی در سخنرانی خود آن ها را مورد اشاره قرار داد و تاکید کرد: «جمهوری اسلامی ایران در این راستا، به ویژه با توجه به ظرفیت‌های خود به لحاظ ژئوپولتیک، انرژی، حمل‌ونقل و نیروی انسانیِ با استعداد، آماده‌ نقش‌آفرینی فعال و سازنده در شکل‌دهی و تقویتِ سازمان‌های منطقه‌ای و همچنین مخالفت با سیاست‌های انحصارِ قدرت و یکجانبه‌گرایی است.»

جهان آینده از آن رو جهان آسیا نامیده شده که آمارها و شواهد از رشد چشمگیر اقتصادی و اراده‌ه­ای بزرگ برای بهره‌­برداری از آن ظرفیت­های مورد اشاره در سخنان آیت­‌الله رئیسی به وجود آمده است. ایران هم به عنوان یکی از صاحبان تمدن آسیایی می‌تواند در راستای همین اراده حرکت می‌­کند و تضمین این حرکت هم نگاه متفاوت دولت سیزدهم به آسیا و منطقه است.

ب) مختصات آسیای جدید

مهمترین و اصلی‌­ترین محور برگزاری اجلاس سران کشورهای «کنفرانس تعامل و اقدامات اعتمادسازی آسیا»، معرفی آسیای جدیدی به جهان است که نقش سازنده خود را به جهان نشان دهد. ایران هم در ترسیم این مختصات جدید، ملاحظاتی دارد که باید مورد توجه قرار گیرد. یکی از مهمترین این ملاحظات، موضوع امنیت و صلح در آسیاست که به توصیف رئیس­‌جمهور نه یک انتخاب بلکه یک ضرورت است. این امنیت و صلح اما چگونه باید تحقق یابد؟ گرچه راهکارهای بسیاری برای تحقق آن وجود دارد اما پیش­‌شرط تمام آن­ها در این بخش از سخنان آیت­‌الله رئیسی قرار دارد: «در این میان باید توجه داشت که طبیعتا کشورهایی که خود تروریسم‌ پرورند نباید قواعد و مقررات مبارزه با تروریسم را تعریف کنند. قلدرهایی که نظام مالی جهان را به گروگان گرفته و به راهزنی ثروت ملت‌ها مشغولند نمی‌توانند شریک مطمئنی در شکل‌دهی به نظم نوظهور باشند.»

آیت­‌الله رئیسی آسیای جدید در جهان نوظهور را نیازمند همکاری برای طراحی الگویی درون‌زا برای مقابله‌ کشورهای مستقل با چالش‌های امنیتی، اقتصادی، رسانه‌ای و سایبر دانست. الگویی که در نظام مالی مشترک بهره­‌گیری از ارزهای منطقه‌­ای و طراحی هنجارها و قواعد مبارزه با تروریسم نمود می‌یابد.

در سخنرانی رئیس­‌جمهور موضوع تقویت همکاری­‌های رسانه‌­ای میان کشورهای آسیایی هم به عنوان یکی از مهمترین ملزومات و مختصات آسیای جدید مورد توجه قرار گرفت. موضوعی قابل تامل و استراتژیک که شاید در صورت توجه به آن بسیاری از چالش­های کنونی آسیا قابل حل باشد. واقعیت آن است که ابررسانه­‌های غربی از هیچ کوشش و تقلایی برای فروپاشاندن روحیه و امید و باور مردمان شرق دریغ نمی­‌کنند و برای به استعمار کشاندن یک ملت و سرزمین، مهمترین اقدام نابودی امید و باور آنهاست.

ج) تروریسم اقتصادی تهدیدی همگانی

جمهوری اسلامی ایران، از همان نخستین سال­های شکل­‌گیری خود، بزرگترین قربانی تروریسم و جنگ در آسیا بوده است و مهمترین دلیل آن هم، انتخاب راهی متفاوت و تن ندادن به استعمار بود. ترورهای کور ابتدای پیروزی انقلاب، هشت سال جنگ و پس از آن تحریم‌­هایی اقتصادی که در برهه‌­هایی به تروریسم اقتصادی هم تبدیل شد، ایران را به کشوری با تجربه در حوزه مبارزه با تروریسم از هر نوعی، تبدیل کرده است. به همین دلیل است که رئیس‌­جمهورش در جمع سران سیکا تصریح کرده است: «جمهوری اسلامی ایران تروریسم را در هر شکلی از جمله تروریسم اقتصادی که به دنبال متوقف کردن رشد و توسعة اقتصادی کشورهای مستقل است، محکوم و با آن مقابله می‌کند. تروریسم اقتصادی یک تهدید همگانی است که نیازمند همکاری مستمر و پاسخ دسته‌جمعی است.»

در آسیای جدید تروریسم از هر شکلی باید ریشه‌­کن شود و طرح این مختصات از سوی کشوری که خود از قربانی تروریسم است، اهمیت مضاعف دارد.

نتیجه دو دیدار آیت­‌الله رئیسی در آستانه

دیدار با سران کشورهای حاضر در نشست به دلیل کوتاهی و یک روزه بودن سفر، محدود بود اما همین دیدارهای محدود هم از نظر تجاری و هم سیاسی دستاوردهایی در پی داشت. آیت الله رئیسی با «تمیم بن حمد آل ثانی» امیر قطر و «الهام علی­‌اف» رئیس­‌جمهور آذربایجان در حاشیه اجلاس سیکا به طور خصوصی دیدار و گفت‌وگو کرد.

رئیس­‌جمهور در دیدار با امیرقطر از رشد ۳۵ درصدی روابط تجاری دو طرف در یکسال گذشته استقبال و تاکید کرد که ظرفیت‌های موجود در دو کشور را برای توسعه و گسترش هر چه بیشتر روابط و ارتقای سطح همکاری‌ها مناسب است.

امیر قطر هم استقرار رایزن تجاری در سفارت قطر در تهران را از جمله اقدامات انجام شده برای تسهیل روابط تجاری دو کشور دانست و از همکاری جمهوری اسلامی ایران در آماده سازی زمینه‌های برگزاری هر چه بهتر جام جهانی تشکر کرد.

استقرار رایزن تجاری در سفارت قطر در تهران را می‌توان در راستای همان ایده‌­ای دانست که آیت­ الله رئیسی در سفر سال گذشته خود به دوحه مطرح کرد و آن شناساندن ظرفیت­های اقتصادی دو کشور به تجار بخش خصوصی بود. در صورت تحقق این شناسایی، می­‌توان آینده تجارت ایران با دوحه را بسیار مثبت‌­تر از شرایط کنونی تصور کرد.

«محمد جمشیدی» معاون سیاسی دفتر رئیس جمهور هم در توییتی به تشریح دیدار دوم رئیس‌­جمهور و مهمترین مباحث مطرح شده در گفت‌­وگوی آیت­‌الله رئیسی و علی‌­اف پرداخت و نوشت: «آیت الله رئیسی در این دیدار هرگونه تغییر در مرزهای تاریخی، ژئوپلتیک منطقه و مسیر ترانزیت ایران و ارمنستان را رد کرد و موجب پاسخ قاطع ایران دانست. آیت‌الله رئیسی حضور نظامی اروپا در منطقه را هم تحت هر پوششی رد کرد و گفت مسائل داخلی حواس ما را از منافع راهبردی ملت ایران پرت نمی‌کند.»

رئیس­‌جمهور در این دیدار هم بار دیگر خط قرمز جمهوری اسلامی در تنش میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان را که عدم تغییر مرزها بود تکرار کرد و بار دیگر درباره حضور قدرت­های فرامنطقه‌­ای هشدار دارد.

حضور یک روزه، رئیس‌­جمهور در کنفرانس منطقه‌­ای سیکا، در راستای توجه ویژه دولت به منطقه و آسیاست، توجهی که آرام آرام نشانه‌­های آن در اقتصاد و تجارت و نیز امنیت و صلح آشکار شده و خواهد شد و دور نیست زمانی که کشورهای آسیایی چون ایران با اتکا به توان خود و همسایگان راه دخالت­های کشورها و قاره‌­های دیگر را در مسائل و چالش­های خود ببندد.