اگرچه آمریکا در سال ۲۰۰۱ به بهانه مقابله با تروریسم، افغانستان را به اشغال خود درآورد اما طی این دو دهه به رغم هزینه‌های سنگین، نتوانست ارتشی منظم و سیستم امنیتی قوی در این کشور ایجاد کند؛ ارتشی که دست کم چند روز در مقابل طالبان ایستادگی کند. افزون بر آن، آمریکا در زمینه ریشه‌کن کردن تروریسم و افراط‌گرایی که در سال ۲۰۰۱ با این هدف افغانستان را اشغال کرده‌بود، ناکام ماند.
در همین پیوند «جیم ریش» سناتور آمریکا و از اعضای کمیته روابط خارجی مجلس سنای آمریکا چند روز پیش در بیانیه‌ای که در آستانه سالگرد سقوط کابل و دولت پیشین افغانستان در ۱۵ اوت (۲۴ مرداد) انتشار داد، گفت: دولت بایدن هیچ اقدامی برای جلب مجدد اعتماد متحدان و شرکای جهانی‌اش انجام نداده‌است.
با توجه به تلفات جانی و هزینه‌های مالی که اشاره شد، آمریکا در نهایت شکست را پذیرفت و خاک افغانستان را برای همیشه ترک کرد. اما همین خروج غیرمسئولانه نیز به وخامت اوضاع افغانستان افزود و از سوی دیگر، بی‌اعتمادی متحدان آمریکا به سیاست‌های کاخ سفید را رقم زد.
هزینه ۲ دهه اشغالگری و مداخله‌جویی
رویگردانی کشورهای عربی حوزه خلیج فارس از ائتلاف سازی با آمریکا علیه ایران هم مصداقی از این بی اعتمادی است. همین عنصر «بی‌اعتمادی» به طرف آمریکایی را میتوان در جریان مذاکرات وین آشکارا مشاهده کرد که تهران به دلیل تجربه تعهدگریزی ترامپ و اصرار بایدن به تداوم تحریم، همواره بر «تضمین» تاکید می‌کند.
ایران که همواره میزبانی گفت وگوهای مرتبط با تحولات افغانستان برای برون رفت این کشور از بحران همچون نشست ۵ آبان ۱۴۰۰ را بر عهده داشته، اکنون میزبان پنج میلیون مهاجر قانونی یا غیرقانونی از این کشور دوست و همسایه است.
خشکاندن ریشه تروریسم؛ هدف یا شعار؟
در ارتباط با هزینه‌های آمریکا در افغانستان چندی پیش «دانشگاه براون» در یک بررسی همه‌جانبه، برآورد کرد که این کشور در ۲۰ سال گذشته که از ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ میلادی آغاز شده، در مجموع ۲.۲۶ تریلیون دلار برای جنگ در افغانستان هزینه کرده است. به این معنا که این جنگ روزانه ۳۰۰ میلیون دلار برای آمریکا خرج داشته و سرانه آن به ازای هر فرد افغانستانی معادل ۵۰ هزار دلار بوده‌است.
همچنین «اداره بازرس ویژه آمریکا در امور افغانستان» یا «سیگار» چندی پیش در گزارشی اعلام کرد که «در جنگ ۲۰ ساله ایالات متحده در افغانستان ۶۶ هزار نظامی و ۴۸ هزار غیرنظامی افغان کشته شده و ۷۵ هزار غیرنظامی دیگر این کشور نیز زخمی شده اند.»
اگر چه آخرین نیروهای آمریکایی در روز دوشنبه ۸ شهریور ماه از این کشور جنگ زده خارج شدند و به این ترتیب حضور نظامی آمریکا در این کشور برای همیشه پایان یافت.
در ادامه این بررسی آمده‌است که «۲.۲۶ هزار میلیارد دلار هزینه در افغانستان شامل بیش از ۸۰۰ میلیارد دلار هزینه‌های مستقیم جنگ و افزون بر ۸۵ میلیارد دلار صرف آموزش ارتش افغانستان شده‌است.»
داعش نیز از دیگر گروه‌های دهشت‌افکن است که خاک افغانستان را ناامن کرده است. همین چند روز پیش «رحیم‌الله حقانی» روحانی برجسته نزدیک به گروه طالبان که به ایراد سخنرانی‌های آتشین علیه داعش شهرت داشت در پی یک حمله انتحاری در کابل کشته شد و داعش مسئولیت این عملیات انتحاری را برعهده گرفت.
گروه تروریستی داعش از زمان به قدرت رسیدن مجدد طالبان به دفعات دست به انجام حملات انتحاری یا انفجارهایی در کابل و دیگر شهرهای افغانستان زده‌اند.
اینک آمریکایی که خود بانی وضع موجود در افغانستان است، همزمان با مسدودسازی حدود ۹.۵ میلیارد دلار از دارایی‌های بانک مرکزی افغانستان، تهران را نیز در قالب کارزار «فشار حداکثری» زیر شدیدترین تحریم‌ها قرار داده‌است؛ وضعیتی که میزبانی افغان‌ها را برای ایران دشوارتر خواهد کرد و از این واقعیت پرده برمی دارد که در فضای پساخروج آمریکا از افغانستان نیز این مردم جنگ‌زده از تبعات تصمیم‌سازی‌های کاخ سفید و راهبرد خشونت‌بار ایالات متحده در امان نیستند.
ساعاتی پس از آن که خروج آخرین نیروهای آمریکایی از افغانستان اعلام شد، سفارت آمریکا در کابل در وبسایت خود اعلام کرد که «تمام عملیات این سفارتخانه به حال تعلیق درآمده و کمک به شهروندان آمریکایی و خانواده‌های آنها در افغانستان از این پس در سفارت آمریکا در دوحه قطر، انجام خواهد شد.»
امروز ۲۴ مرداد ماه ۱۴۰۱ (۱۵ اوت ۲۰۲۲) سالروز خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان پس از ۲۰ سال اشغالگری و نیز شکست دولت قبلی افغانستان از سوی طالبان است.
فرجام سخن این که از نظر برخی کارشناسان سیاسی مهم ترین موضوعی که بیش از دو دهه تجاوز به افغانستان برای آمریکا به دنبال داشت، افزایش بی اعتمادی و بی اعتباری نسبت به سیاست های آمریکا در جهان و مناسبات و روابط بین الملل است.
از نظر تلفات انسانی نیز جنگ افغانستان موجب جان باختن ۲ هزار و ۵۰۰ سرباز آمریکایی و نزدیک به چهار هزار پیمانکار غیرنظامی آمریکایی شده است.
یکی از عمده دلایل انتقادات به دولت‌های مختلف آمریکا به جنگ‌های بیرون از خانه به ویژه در افغانستان و هزینه‌های تریلیون دلاری آن ارتباط می‌یابد.
طی سال‌های اخیر همواره خاک افغانستان جولانگاه گروه‌های افراطی و حملات تروریستی بوده‌است و پس از خروج نظامیان آمریکا نیز گروه‌های افراطی دیگری سربرآورده‌اند که گروهک تروریستی موسوم به «داعش خراسان» از آن جمله است؛ این گروهک در سال ۱۴۰۰ چندین حمله انتحاری ترتیب داد که از حملات مرگبار به فرودگاه کابل با ۱۷۰ کشته گرفته تا انفجارهای انتحاری در مساجد «امام بارگاه فاطمیه» در قندهار و «سیدآباد» در ولایت قندوز را شامل می‌شد؛ مساجدی که به شیعیان تعلق داشت و از نگاه ناظران با هدف ایجاد تفرقه بین شیعه و سنی انجام گرفته‌بود.
بنابراین افزایش ناامنی و فروپاشی اقتصادی، میراث شوم آمریکا برای مردم افغانستان است که باعث شده سیل مهاجران و پناهجویان روانه کشورهای دیگر از جمله ایران شوند.